Zet joden, homo’s, katholieken en fascisten bij elkaar in een ruimte en het wordt vuurwerk. Dat moet Artur Zmijewski gedacht hebben voor hij aan zijn video ‘Them’ begon. Het Van Abbemuseum heeft de film aangekocht en zaterdag gaf de kunstenaar uitleg over zijn beweegredenen.
Voor ‘Them’ liet de in Polen geboren Zmijewski de verschillende groepen een schildering maken welke moest uitdragen waar zij voor staan, vervolgens was de opdracht: pas het werk van andere groepen aan zoals jij wilt. Zonder restricties en met als uitgangspunt: ‘be brave.’
Zmijewski: “Ik wilde het politiek verlangen en de conflicten van deze groepen portretteren.” Volgens de kunstenaar is de politieke betrokkenheid in Oost-Europa vele malen groter dan in het westen. Zmijewski koos voor deze groepen omdat hij ze persoonlijk het belangrijkst vindt.
De bijna een halfuur durende film stuitte op nogal wat kritiek vanuit de zaal. Is dit wel ethisch verantwoord? En had er niet eerder moeten worden ingegrepen? Waren vragen die veelvuldig gesteld werden. Tijdens het project liepen de gemoederen zo hoog op, dat de groepen het werk van de ‘tegenstander’ zelfs in de fik staken. “Mensen hebben conflict nodig en ik geef het ze,” verklaart Zmijewski zijn controversiële werkwijze.
Ook tijdens zijn voorgaande projecten zocht Zmijewski grenzen op. Tijdens opnames liet hij zich geregeld beschermen door bodyguards: voor het geval het uit de hand zou lopen. Toch vindt de kunstenaar niet dat hij een grens overschrijdt: “Wat ik doe, is het vastleggen en registreren van wat toch al speelt.”
Zmijewski werkt uitsluitend met video en fotografie. Het observeren van menselijk gedrag en het in twijfel trekken van de maatschappelijke consensus vormen de kern van zijn documentair aandoende werk. Ongewone situaties staan centraal. Hoewel de artiest momenteel in het liberalere Berlijn woont, gelooft hij niet dat het in het westen ook beter is. Hij beschuldigt Berlijners van het dragen van een ‘mask of liberalism’ en zegt dat ze eigenlijk ‘nazi minds’ hebben.