“Het licht dooft hier langzaam, maar ik ben ook een beetje langzaam”, zegt de Duitse Roger Buergel voordat hij start met zijn keynote lecture Beyond Identity and Difference. Zou de artistiek directeur van het wereldberoemde evenement voor hedendaagse kunst Documenta XII (2007) refereren aan het feit dat hij later was dan gepland en het schema omgegeooid moest worden? Of verwijst hij naar het tempo waarop hij zijn lecture geeft? Dat is namelijk heel rustig. En dat is maar goed ook.

Want Buergel wordt al snel filosofisch, hij heeft het over ‘the void’, ‘the desire to kill desire’ en komt tot de gedachte dat de kunstwereld misschien een zware psycho-analytische behandeling nodig heeft. Geen lichte kost.

Aan het begin van zijn lecture, refereert Roger Buergel aan beelden uit Israel en Palestina, die te zien waren tijdens de presentatie Neighbours van Mario Rizzi. Daar zagen we onder meer trieste verhalen over zelfmoordenaars, families waarvan kinderen waren doodgeschoten en kapotgeschoten gebouwen. “Hoe reageert een publiek op zulke beelden? Het maakt je sprakeloos als je een hart hebt, maar wat doet het met je?”

Daar zit eigenlijk de essentie van Buergels verhaal. Mensen zijn heel erg gebonden aan hun identiteit, ze hebben vooroordelen, voorkennis en doen daar daardoor bepaalde aanames. Ze zien dingen op hun manier, die misschien ook wel de manier van hun omgeving is. Het is volgens Roger Buergel daarom belangrijk om een leegte, ‘a void’ te creëren. “Die leegte wordt je niet gegeven. Je moet hem zelf creëren en dat kost tijd. Je moet je eigen verwachtingen en die van anderen kwijtraken. Op die manier kun je kunst op een nieuwe, andere manier benaderen.” In een ideale situatie zou een museum voor een leegte moeten zorgen die groot genoeg is, dat de bezoekers hem in kunnen vullen en de regie in eigen hand kunnen nemen. Een nieuwe manier van kunst tonen en bekijken.

Directeur Charles Esche van het Van Abbemuseum spreekt heldere woorden aan het slot van deze Keynote Lecture: “Kunst moet op zo’n manier getoond worden, dat je in staat bent om het te waarderen.”